مقالات آموزش فن بیان

ایمانوئل کانت، چهره محوری در فلسفه جدید می‌گوید: تجربه بدون نظریه کور است؛ اما نظریه یا تئوری بدون تجربه همچون بازی فکری باقی می‌ماند.  در این مطلب متوجه می‌شوید که این جمله کانت در فن بیان و سخنوری جایگاه ویژه‌ای دارد. به طور کلی دو نوع سخنران در دنیا وجود دارد. دسته اول سخنرانانی که با بارش اطلاعات و داده‌ها مخاطبان را زیر بهمن مطالب خود مدفون می‌کنند و دسته دوم سخنرانانی که آرمانی و مطابق با نظریه‌ها صحبت می‌کنند و به طور کلی اتصال مخاطب را از دنیا واقعی قطع می‌کنند. جز هر دسته که باشید سخنرانی شکست‌خورده هستید که در انتقال مطالب به مخاطبانش مغلوب شده است؛ چون هنوز چیزی از راهکارهای مدیریت ذهن و نردبان انتزاع در سخنرانی چیزی نمی‌دانید!

نردبان انتزاع همان ابزار پرکاربرد سخنران هنگامی است که مخاطب از کسالت بیش از حد به ساعت خود خیره می‌شود، در و دیوار را نگاه می‌کند و به هر دری می‌زند تا سرگرمی دیگری برای وقت‌گذرانی انتخاب کند. این اصطلاح در واقع یک تکنیک تفکر است که اولین بار توسط زبان‌شناسی به نام ساموئل ای هایاکاوا در سال 1939 و در کتاب “Language in Action” به دنیا معرفی شد. این نردبان شیوه برقراری انسان‌ها را در سطوح مختلف انتزاع نشان می‌دهد و کمک می‌کند تا حال و هوای کسالت‌بار سخنرانی دگرگون شود.

آن چه که پیش روی شما است در واقع راهکارهای مدیریت ذهن نردبان انتزاع و کاربردهای آن در سخنرانی است که قصد داریم برای اولین بار در مجموعه دانشگاه زندگی نقد و بررسی کنیم. همراه ما بمانید.

معرفی مفهوم نردبان انتزاع و کاربردهای آن در سخنرانی

برای فهم بهتر مقهوم نردبان انتزاع بگذارید با هم طی یک نردبان ذهنی (!) این اصطلاح را موشکافی کنیم. ابتدا در ذهن خود یک نردبان مطابق با تصویر زیر را تصور کنید.

پایین این نردبان و درست جایی که روی زمین قرار گرفته است انتها نردبان را تشکیل می‌دهد. انتها نردبان در این مفهوم نشانگر تمام چیزهای واقعی و ملموسی است که اطرافتان قرار دارند؛ مثل:

• شیشه مربایی که روی میز آشپزخانه قرار دارد
• ماهی‌های داخل آکواریوم خانه
• استخوان گچ گرفته شده زانو دوست شما
• نان تازه‌ای که بلافاصله بعد از خروج از تنور می‌بینید
• بوسه‌ از گونه‌های مادرتان

درست مقابل انتها این نردبان مفاهیمی قرار می‌گیرند که کاملا انتزاعی و در حد یک ایده هستند. به عبارت دیگر در نقطه بالا مفاهیم و معانی گسترده‌تر شده‌اند و درک آن‌ها در دنیا فیزیکی غیرممکن است؛ مثلا:

• دموکراسی
• ثروت
• آزادی
• عدالت
• حقیقت
• زیبایی
• سرنوشت
• حقیقت

بخش‌های میانی نردبان انتزاع را پله‌هایی تشکیل می‌دهند که نه کاملا واقعی هستند و نه کاملا خیالی و انتزاعی. بسته به این که به انتها پایین و یا انتها بالای نردبان نزدیک‌تر باشید مفاهیم رنگ و بوی حقیقت یا انتزاع را به خود می‌گیرند؛ مثلا:

• موسیقی کلاسیک
• چارت سازمانی
• احشام و حیوانات
• موسسات آموزشی

بِسی؛ گاو دوست‌داشتنی و نردبان انتزاع!

ساموئل ای هایاکاوا برای توصیف بهتر مفاهیم انتزاعی و حقیقی با استفاده از این نردبان از گاوی به نام من‌درآوردی “بِسی” کمک می‌گیرد و سعی دارد روابط سلسله مراتبی این گاو و صاحب گاو را به شکل زیر شرح دهد:

• ثروت صاحب گاو (ثروت در بالاترین پله نردبان)
• دارایی‌های کلی صاحب گاو
• دارایی‌های مزرعه
• حیوانات مزرعه
• گاوها
• گاوی به نام بِسی
• اتم و مولکوهایی که بدن بِسی را تشکیل داده‌اند (اتم در پایین‌ترین پله نردبان)

نمونه‌های نردبان انتزاع در دنیا اطراف

دنیای ما، کلمات و واژگان و حروف همه و همه ارتباطی انتزاعی با هم دارند. به برخی از مثال‌های زیر دقت کنید:

• مربا و ساندویچ (کاملا واقعی)، ساندویچ (نیمه واقعی)، تغذیه (انتزاعی)
• گوشی آیفون 6 (کاملا واقعی)، اسمارت فون ( نیمه واقعی)، گوشی اینترنتی (انتزاعی)

اهمیت نردبان انتزاع در فن بیان و سخنوری

نردبان و تمام مفاهیم گفته شده زمانی اهمیت می‌یابد که در تله‌های سخنرانی گرفتار می‌شویم و این تله‌ها دقیقا با پله‌های نردبان تطابق دارد. چه سخنران در ابتدا و چه در انتها سخنرانی گیر کند و روی این پله‌ها متوقف شود حالتی در سخنرانی ایجاد می‌شود که بدان “انتزاع مرده” گفته می‌شود. این حالت دقیقا همان شرایط بی‌تابی و بی‌حوصلگی را در مخاطبان ایجاد می‌کند؛ اما چه طور؟

توقف روی پله اول (انتها نردبان)

این توقف را با دو مثال زیر بهتر درک خواهید کرد:

• یک مدیر پروژه لیست بودجه‌های مصرفی و دستاوردهای کار را با دقت می‌نویسد اما نمی‌تواند دقیقا به مخاطبان بفهماند هر یک از این آمار و ارقام چه معنایی می‌دهند
• یک مهندس خیلی عمیق به بررسی جزئیات فنی و تکنیکی می‌پردازد اما از ذکر بخش مهم و چشمگیر غافل می‌ماند

توقف روی پله آخر (بالا نردبان و کاملا انتزاعی)

• یک سیاستمدار مجموعه ای از اصلاحات قانونی عمومی را پیشنهاد می کند؛ اما نمی‌تواند دقیقا عنوان کند این قانون‌گذاری چه تاثیری روی وضعیت شهروندی دارد
• یک استاد دانشگاه مخالف تئوری های علمی رقابتی است؛ اما نمی‌تواند مثال رد آن‌ها را در زندگی روزمره عنوان کند
  

برای یک سخنرانی موفق با نردبان بازی کنید!

نردبان انتزاع زمانی مفید واقع می‌شود که سخنران ابتدا و انتها نردبان را با کلمات و مباحث خود تطبیق دهد و سپس به صورت مداوم با نردبان بازی کند؛ به این شکل که از پایین به بالا برود و از بالا مجددا به پایین بنگرد. علت هم مشخص است. مخاطبان به صورت توام به مفاهیم انتزاعی و واقعی نیاز دارند؛ در غیر این صورت سخنرانی قانع‌کننده نخواهد بود. به علاوه تا زمانی که ترکیب کلمات و محتوا اصلاح نشود تلاش برای به کارگیری زبان بدن مثل تمرکز روی حرکت دست‌ها در سخنرانی بی‌فایده خواهند بود.

چه طور از نردبان انتزاع پایین بیاییم؟

در صورتی که اصل سخنرانی شما انتزاعی و غیرواقعی است لازم است مفاهیم انتزاعی کمتری بدان تزریق کنید و به این شکل بین دنیا واقعی و تصورات تعادل برقرار نمایید. بدین منظور چند راهکار کلیدی معرفی می‌کنیم:

1. عبارت “به عنوان مثال…” را در سخنرانی به آغوش بکشید: با بیان این عبارت می‌فهمید که حتما باید در کنار مفاهیم انتزاعی و برای درک بهتر مطلب یک مثل ملموس از دنیا واقعی ذکر کنید
2. از زبان محسوس استفاده کنید: کاری کنید که مخاطبان به جز گوش دادن لمس کنند، ببویند، بچشند و ببینند
3. از نقل‌قول‌ها و داستان‌ها استفاده کنید: یکی از ترفندهای پشتیبانی از ایده در سخنرانی استفاده از نقل‌قول‌ها می‌باشد
4. در جواب سوال “چه طور…” سخنرانی کنید: با این سوال سخنران مجبور می‌شود دست به دامن مثال‌های ملموس دنبال اطراف خود باشد
5. مخاطبان را فراخوان به عمل بدهید: به آن‌ها نشان دهید چه طور می‌توانند پیام صحبت‌های شما را در عمل به کار ببندند
6. از آمار و داده‌های مستند استفاده کنید: داده‌ها پشتیبانی برای اثبات مفاهیم انتزاعی هستند و مخاطب را به حقایق نزدیک می‌سازند

چه طور از نردبان انتزاع بالا برویم؟

اگر فکر می‌کنید مدام در دنیا ناتمام جزئیات سخنرانی گم می‌شوید بار سفر را ببندید و پله‌ها را به سمت بالا طی کنید. برای بالا رفتن از نردبان انتزاع از ترفندهای زیر استفاده نمایید:

1. به سوال “چرا این موضوع اهمیت دارد؟” پاسخ دهید: پاسخ به این سوال باعث می‌شود در نهان حقایق و جزئیات به معانی مخفی و گسترده‌تری فکر کنید
2. الگو و روابط را در کلام آشکار کنید: به مخاطبان کمک کنید تا بین ایده‌ها و افکاری که ذکر شده ارتباط برقرار کنند
3. از چارت و دیاگرام استفاده کنید: چارت و بخش‌های تصویری به کاربر کمک می‌کنند مدل‌های ذهنی بسازد
4. سخنرانی را در قالب اصول و اساس خاتمه دهید

احساس می‌کنید وقتی که صحبت می‌کنید سایر بخش‌های بدنتان به جز زبان مرده و بی‌حس شده است؟ گاهی در مقابل این مُردگی چنان هیجان و احساساتی سرازیر می‌شود که فکر می‌کنید در آن لحظه موجب سردرد مخاطبان شده‌اید؟ حالات صورتتان با وجود این که خودتان می‌دانید فقط به خاطر هیجان موضوع و سخنرانی در جمع است، ترسناک، وحشت‌زده و مضطرب به نظر می‌رسد؟ دستانتان می‌لرزد؟ مدام انگشتانتان در هم می‌پیچد و گاهی به خاطر حرکت بیش‌ار حد دست‌ها هنگام حرف زدن فکر می‌کنید این دستانتان هستند که جایگزین زبانتان شده‌اند؟ نه فقط شما بلکه بسیاری از سخنرانان حتی حرفه‌ای نیز این بار سنگین را در سنوات کاری خود به دوش می‌کشند. شاید به همین دلیل است که گفته می‌شود همه سخنرانان قبل از این که به ژست یا حرکات خاصی عادت کنند به اصلاح، تربیت و ترمیم زبان بدن خود نیاز دارند.

یک بار به تمام حرکاتی که دست‌ها، پاها و سر شما هنگام سخنرانی به خود می‌گیرند دقت کنید. در سخنرانی هر حرکتی که شکل می‌گیرد می‌تواند دو تاثیر مختلف داشته باشد. اول این که باعث حواس‌پرتی و سردرگمی مخاطبان شود و یا این که با استفاده از همان حرکت بیش‌ترین اثرگذاری را روی مخاطب داشته باشیم.

مطلب امروز دانشگاه زندگی بهانه‌ای شد تا یک بار دیگر به زبان بدن و تکنیک‌های مربوط بدان نگاه کنیم و این بار با دید نقادانه به معرفی نکاتی برای اصلاح، تربیت و ترمیم زبان بدن در سخنرانی بپردازیم.

اصلاح، تربیت و ترمیم زبان بدن برای سخنرانی‌ها

آن چه که در زبان بدن بیش از سایر بخش‌های بدن که در ظاهر توسط مخاطب دیده می‌شود مطرح است عبارتند از:

• حالات بدن
• حرکات بدن
• اشکال صورت
• ارتباط چشمی

کسانی که از مدیریت زبان بدن در سخنرانی غافل هستند بدون شک بزرگ‌ترین فرصت برای برقراری ارتباط با مخاطب را از دست داده‌اند.

حرکات پر سر و صدا و متلاطم را حذف کنید!

تک تک حرکات بدن ما مسئول انتقال پیام هستند؛ اما این واقعیت تلخ وجود دارد که مدیریت و حذف حرکات بیهوده و گمراه‌کننده و جایگزین کردن حرکات هوشمدانه و منطقی برای سخنرانان غیرممکن است؛ خصوصا که همه این احساسات کاملا ناخودآگاه بروز می‌کنند.

بهترین راه برای مدیریت حرکات دست در سخنرانی، حرکات پا، تکانه‌های سر و به طور کلی زبان بدن درخواست از دیگران برای مشاهده و زیرنظر گرفتن شما هنگام تمرین سخنرانی است. بدون شک یک ناظر هوشیار می‌تواند بخش‌هایی که نیاز به بازبینی دارند را به خوبی یادآوری نمایند. مثلا خیلی از ما عادت داریم به محض عصبانیت یا فکر کردن با مو‌ها بازی کنیم. برخی هم برای کنترل خشمی که دارند دست به جیب می‌شوند و بعضی نیز مدام پاها را به عقب و جلو تاب می‌دهند.

در صورتی که اطراف شما کسی نیست که این حرکات را با دقت و حوصله نظارت کند می‌توانید از تمرین خود فیلمبرداری کنید و سپس فیلم را بازبینی نمایید. هر بخشی که حرکات آن اصطلاحا در سطح هشدار قرار داشت را مشخص کنید و در تمرین بعدی با حذف حرکات پر سر و صدا به ترمیم زبان بدن خود بپردازید.

شما ملزم به استفاده از زبان بدن در هر شرایطی نیستید!

زبان بدن ابزاری کمکی برای تشریح کلماتی است که بر زبان می‌آوریم. آیا هر کلمه‌ای نیاز به تفسیر و تشریح دارد؟! با توجه به این که بسیاری از کلمات در صورتی که در جایگاه واقعی خود به کار برده شوند معنا و مفهوم را به مخاطب می‌رسانند پس بهتر است در استفاده از زبان بدن کاملا گزینشی عمل کنیم.

بهترین را بر هم زدن و از بین بردن تعادل و تعاملی است که معمولا میان بخش‌های مختلف سخنرانی به وجود می‌آید؛ چون حالات صورت، دست و پا، ژست و به طور کلی زبان بدن هر فرد تابع کلماتی است که به زبان می‌آورد. مثلا زمانی که سعی دارید احساس واقعی خود را با چهره نشان دهید لزومی ندارد دستان خود را حرکت دهید و می‌توانید آن را بی‌حرکت کنار خود رها کنید.

هر حرکت، یک سکانس ویدیویی!

همان طور که گفته شد اگر اطرافتان فردی نیست که صفر تا صد مراحل سخنرانی را فیلمبرداری کند و با نشان دادن نقاط قوت و ضعف زبان بدن شما را روشن کند بهترین راه فیلمبرداری هنگام تمرین، با صدای بسته است. هنگام مشاهده فیلم‌ها از خود بپرسید:

• میزان تحرک و استراحت بخش‌های مختلف در طول سخنرانی به چه صورت بوده است؟
• حرکات بدن در حالتی که حرف نمی‌زنید می‌توانند به خوبی احساسات شما را منتقل کنند؟
• چشمانتان به سرعت حرکت می‌کنند و با مخاطب تماس چشمی خوبی دارید؟

تکرار یک حرکت به صورت مداوم نادیده گرفته می‌شود!

همه ما در طول سخنرانی دچار تکرار هستیم. بسیاری از مقدمه‌ها، اشعاری که شاید در خیلی از سخنرانی‌ها بدون استثنا خوانده‌ایم و خاطراتی که مدام برای مخاطبان بازگو می‌کنیم همه و همه نمونه‌هایی از این تکرار هستند؛ اما تکرار در زبان بدن خیلی زودتر از گفتار عادی می‌شود.

فرض کنید در طول پانزده دقیقه اول دستانتان به صورت آزاد کنار بدن قرار دارند. اگر این پانزده دقیقه به بیست دقیقه تبدیل شود احتمال این که این حرکت از سوی مخاطبان نادیده گرفته شود بالا می‌رود. به علاوه برخی از این تکرارها به خودی خود بد نیستند؛ اما وقتی که بیش از حد باشند آزاردهنده خواهند شد.

در سخنرانی، دستان یکی از پرکارترین بخش‌های زبان بدن هستند که معمولا بی‌کار نمی‌مانند. با این حال ترمیم زبان بدن برای این بخش هم ضروری است.

متن‌ها و یادداشت‌ها را به حداقل برسانید

قبلا درباره ضرورت و مزایا استفاده از متون و یادداشت‌ها در سخنرانی صحبت کرده‌ایم. گفتیم که یادداشت در صورتی که به درستی به کار گرفته شود کلید موفقیت سخنرانی است؛ اما از آن جایی که جا به جا کردن و نگاه کردن به این یادداشت‌ها ظاهری سردرگم، مضطرب و گمراه به سخنران می‌دهد و از طرفی نیز او را از مدیریت سایر بخش‌های زبان بدن مثل دست‌ها غافل می‌کند لازم است که یادداشت‌ها را به حداقل برسانیم.

بدون گفتن یک کلمه، حرف بزنید!

بخش دیگری از ترمیم زبان بدن در سخنرانی به مفاهیمی مربوط می‌شود که باید بدون سخن گفتن و تنها با حرکات بدن ما منتقل شوند. برخی از این مفاهیمی که بدون حرف زدن هم به مخاطب می‌رسند عبارتند از:

• لبخند طبیعی و بدون صحنه‌سازی سخنران در طول سخنرانی که نشان از احساس رضایت و اعتماد به نفس او می‌باشد
• بلند کردن دست راست هنگامی که قرار است مخاطبان به پرسشی پاسخ بدهند
• استفاده همزمان اما متضاد از دست‌ها برای نشان دادن مفاهیم متضاد نظیر چاق و لاغر
• خودداری از حلقه زدن و نگاه داشتن دست‌ها از پشت بدن؛ چرا که دستان همیشه باید به حالت آماده و جلو بدن قرار داشته باشند
• سخنرانی خارج از تریبون؛ این عمل به مخاطبان احساس نزدیکی را القا می‌کند چون شما تمام موانع حتی تریبون سخنرانی را برای ارتباط گرفتن با آن‌ها کنار زده‌اید

هر یک از ما روزانه با سوژه‌های مختلفی رو به رو می‌شویم و این رویارویی آغاز شکل‌گیری ایده‌ای می‌شود برای سخنرانی. مثلا با دیدن مسئله ترافیک شهری یا رفتارهای شهروندان در طول زمان و انتظار آن‌ها زمان ترافیک، از هر چه که رخ داده سرنخ می‌گیریم و آن را برای یک سخنرانی پر آب و تاب پرورش می‌دهیم. شاید برخی فکر کنند این ایده‌ها و مراحل توسعه و رشد آن‌ها نتیجه جادوگری سخنران باشد؛ اما حقیقت چیز دیگری است و یک سخنران برای به ثمر رساندن ایده‌هایش مراحل مختلفی را طی می‌کند. مراحلی که نه فقط قبل از سخنرانی بلکه در طول خود سخنرانی پشت سر هم سپری می‌شوند. اصلا اگر شغل اصلی شما سخنرانی باشد دیگر بهتر از هر کسی می‌دانید برای این که حرف‌های سخنران در مراحل سخنرانی شنیده شود سه رکن اساسی لازم است: مهارت سخنران، شور و اشتیاق سخنران و تسلط به پیامی که قرار است منتقل شود.

اولین قسمت از سخنرانی تنظیم پیامی است که بدون هیچ ابهامی به صورت منسجم قابلیت انتقال داشته باشد. دومین بخش مهارت برقراری ارتباط برای شنیده شدن پیام است. در آخر هم باید سرمایه‌گذاری عاطفی و احساسی روی پیام داشته باشیم.

با این مقدمه موضوع اصلی امروز یعنی تحلیل صفر تا صد مراحل سخنرانی را آغاز می‌کنیم. در نهایت در می‌یابید که چه طور سخنرانی می‌تواند با پشت سرگذاشتن چالش‌ها، از شکل و مدل پایه به یک گفتگو دوطرفه و دوجانبه تبدیل شود.

بررسی صفر تا صد مراحل سخنرانی

مدل‌های سخنرانی و آن چه که در فرآیند سخنرانی رخ می‌دهد کاملا به کلاس درس و ارتباطی که معلم با دانش‌آموزان برقرار می‌کند شبیه است. دو مدل رایج و متداول در سخنرانی که با مسئله بازخورد گرفتن از مخاطب توام است عبارتند از: مدل تعاملی و مدل معامله‌ای.

مدل تعاملی در سخنرانی

تشبیه این مدل از ارتباطات به سخنرانی کمی دشوار است. در ارتباطات تعاملی همواره یک منبع، یک کانال و یک دریافت‌کننده یا گیرنده داریم. در سخنرانی منبع همان سخنران، گیرنده مخاطب و کانال‌ها احتمالا همان ارتباط کلامی و ارتباط غیرکلامی در سخنرانی باشند که توسط سخنران به کار گرفته می‌شوند. در مدل تعاملی پیام پیوسته بین منبع و گیرنده در حال تبادل است. از این رو یک جریان دو طرفه در حال انتقال است و هرگز متوقف نمی‌شود مگر عامل خارجی یا مزاحم در سخنرانی وجود داشته باشد.

فرآیند رمزگشایی در سخنرانی تعاملی

در مراحل سخنرانی تعاملی بخش دیگری به عنوان رمزگشایی وجود دارد و بیشتر به مواقعی که سخنران از مهارت‌های غیرکلامی استفاده می‌کند مربوط می‌شود. مثلا وقتی که سخنران از حرکت‌های دست خود برای نمایش احساساتش استفاده می‌کند و سعی دارد به وسیله زبان در سخنرانی بدون حرف زدن ارتباط بگیرد.

طبیعی است اگر دایره لغت سخنران ثقیل باشد و فهم آن برای مخاطبان سنگین باشد،  مخاطب‌شناسی در سخنرانی به درستی انجام نشده باشد و زمان و ابزارهای انتقال پیام به خوبی انتخاب نشده باشند این رمزگشایی دیرتر صورت می‌گیرد.

بازخوردها در سخنرانی تعاملی

زمانی که رمزگشایی در مراحل سخنرانی با موفقیت انجام شود و مخاطب پیام را به خوبی دریافت کند بدان پاسخ می‌دهد. پاسخی که به دنبال رمزگشایی می‌آید همان بازخوردهایی هستند که برای گرفتن آن از مخاطب همواره در تلاش هستیم.

انواع و اقسام مختلفی از بازخوردها را در سخنرانی شاهد هستیم: بازخورد مستقیم، بازخورد ملایم و نیمه مستقیم و بازخورد غیرمستقیم.

بازخورد مستقیم زمانی رخ می‌دهد که گیرنده پیام نظراتش را مستقیما با منبع که همان سخنران است در میان بگذارد. مثلا وقتی که سخنران، سخنرانی را با یک سوال تمام کند و مخاطبان نظرات خود را به وضوح اعلام کنند در چنین شرایطی بازخورد مستقیم بوده است.

بازخوردهای ملایم نیمه مستقیم را زمانی دریافت می‌کنیم که پیام‌ها هم از دریچه کلامی و هم غیرکلامی منتقل می‌شوند؛ مثل زمانی که مخاطب به صورت مخفیانه به ارسال پیام متنی از طریق گوشی می‌پردازد یا با تکان دادن سر یا دستان خود احساس رضایت، نارضایتی، جواب مثبت یا منفی خود را نشان می‌دهد.

بازخورد غیرمستقیم را بدون تعامل با مخاطب می‌گیریم. مثلا اگر در پایان سخنرانی برای نظرسنجی اقدام کرده باشید و نظرات را به صورت کتبی یا الکترونیک ببینید آن گاه ارتباط به صورت غیرمستقیم رخ داده است.

در مراحل سخنرانی عمومی دو بازخورد اول یعنی مستقیم و نیمه مستقیم از اهمیت بالایی برخوردارند.

مدل معامله‌ای در سخنرانی

زمانی که چندین منبع یا سخنران قرار باشد روی صحنه بروند و همراه یا پشت سر هم سخنرانی کنند مدل اول یعنی تعاملی جواب نمی‌دهد؛ چون در چنین مواردی بین گوینده و منبع همپوشانی به وجود می‌آید، گاهی سخنران مخاطب می‌شوند و گاهی مخاطب جای سخنران می‌نشیند و در چنین مواردی آشفتگی رخ می‌دهد.

ویژگی اصلی این مدل دریافت یا ارسال دائمی پیام توسط سخنران یا مخاطب است. در این حالت معمولا هیچ تقابل و همپوشانی با مخاطب رخ نمی‌دهد.

تئوری گفتمان و گفتگو در سخنرانی عمومی

با شنیدن سخنرانی بلافاصله یک جایگاه یا تریبون، چند ردیف صندلی و یک سالن بزرگ با نورپردازی ویژه در ذهن هر کسی شکل می‌گیرد که در آن یک نفر در حال صحبت کردن است. (مونولوگ) حال آن که سخنرانی می‌تواند خیلی فراتر از یک مونولوگ خشک و توخالی باشد و با وجود دیالوگ‌ها سبک و سیاق گفتگو  به خود بگیرد.

دیالوگ در سخنرانی بیش از مونولوگ طرفدار دارد و توصیه می‌شود؛ چرا که:

دیالوگ بیانی طبیعی و رایج‌تر نسبت به مونولوگ است. مونولوگ در زندگی عادی زمانی رخ می‌دهد که فرد با خودش حرف بزند!

واژه‌ها در میان مردم و در یک گفتگو معنا می‌یابند

معنای مختلف کلمات و عبارات در موقعیت‌هایی دوجانبه برای ما مشخص می‌شود

ارائه سخنرانی دیالوگ باشد یا مونولوگ؟

حتی اگر به مراحل سخنرانی مونولوگ هم نگاه کنیم در صورتی که سخنران در پایان بحث سوالاتی را مطرح کند این سخنرانی را به دیالوگ تبدیل کرده است. در سخنرانی‌ها زبان بدن در یک دیالوگ مفهوم دارند و در مونولوگ بی‌معنا هستند. مثلا معنا بالا و پایین بردن دست‌ها تنها زمانی مشخص می‌شود که فرد دومی در طول یک گفتگو صحبت کند.

متخصصان دیالوگ را نسبت به مونولوگ ترجیح می‌دهند؛ چون این دیالوگ است که نشان می‌دهد دیدگاه مخاطب نسبت به موضوع سخنرانی با شما چه قدر تفاوت ممکن است داشته باشد. این تفاوت مفاهیم مهم‌ترین عاملی هستند که ما را به دیالوگ در مراحل سخنرانی نیازمند می‌کنند. اگر در سخنرانی منظور شما از “گرگ” حیوانی با چشمان مسحورکننده باشد اما از دیدگاه مخاطب جانداری باشد که در چشم بر هم زدن به بزرگ و کوچک حمله می‌کند!

مخاطبانی که وارد دیالوگ می‌شوند ابعاد مختلف روان‌شناختی، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی دارند. هر یک از مخاطبان که وارد گفتگو می‌شود با خود کوله‌باری از عقاید متفاوت را وارد بحث می‌کند.

تاثیر زمان برگزاری سخنرانی بر دیالوگ‌ها

گاهی اوقات زمان برگزاری و برپایی یک سخنرانی به نحوی است که بازخورد گرفتن و شرکت دادن مخاطب در سخنرانی تعاملی یا معامله‌ای تقریبا دشوار می‌شود. در واقع این که چه زمانی از طول روز را برای مراسم انتخاب می‌کنیم بخشی از زمان‌بندی در سخنرانی می‌باشد. معمولا حوالی یازده تا دوازده و نیم پیش ظهر یعنی پیش از صرف ناهار زمان مناسبی برای برگزاری سخنرانی‌هایی است که نیاز به گرفتن بازخورد و همکاری آن‌ها در طول بحث داریم

آموزش سخنرانی را در سایت دانشگاه زندگی دنبال کنید