مقالات آموزش فن بیان

احساس می‌کنید وقتی که صحبت می‌کنید سایر بخش‌های بدنتان به جز زبان مرده و بی‌حس شده است؟ گاهی در مقابل این مُردگی چنان هیجان و احساساتی سرازیر می‌شود که فکر می‌کنید در آن لحظه موجب سردرد مخاطبان شده‌اید؟ حالات صورتتان با وجود این که خودتان می‌دانید فقط به خاطر هیجان موضوع و سخنرانی در جمع است، ترسناک، وحشت‌زده و مضطرب به نظر می‌رسد؟ دستانتان می‌لرزد؟ مدام انگشتانتان در هم می‌پیچد و گاهی به خاطر حرکت بیش‌ار حد دست‌ها هنگام حرف زدن فکر می‌کنید این دستانتان هستند که جایگزین زبانتان شده‌اند؟ نه فقط شما بلکه بسیاری از سخنرانان حتی حرفه‌ای نیز این بار سنگین را در سنوات کاری خود به دوش می‌کشند. شاید به همین دلیل است که گفته می‌شود همه سخنرانان قبل از این که به ژست یا حرکات خاصی عادت کنند به اصلاح، تربیت و ترمیم زبان بدن خود نیاز دارند.

یک بار به تمام حرکاتی که دست‌ها، پاها و سر شما هنگام سخنرانی به خود می‌گیرند دقت کنید. در سخنرانی هر حرکتی که شکل می‌گیرد می‌تواند دو تاثیر مختلف داشته باشد. اول این که باعث حواس‌پرتی و سردرگمی مخاطبان شود و یا این که با استفاده از همان حرکت بیش‌ترین اثرگذاری را روی مخاطب داشته باشیم.

مطلب امروز دانشگاه زندگی بهانه‌ای شد تا یک بار دیگر به زبان بدن و تکنیک‌های مربوط بدان نگاه کنیم و این بار با دید نقادانه به معرفی نکاتی برای اصلاح، تربیت و ترمیم زبان بدن در سخنرانی بپردازیم.

اصلاح، تربیت و ترمیم زبان بدن برای سخنرانی‌ها

آن چه که در زبان بدن بیش از سایر بخش‌های بدن که در ظاهر توسط مخاطب دیده می‌شود مطرح است عبارتند از:

• حالات بدن
• حرکات بدن
• اشکال صورت
• ارتباط چشمی

کسانی که از مدیریت زبان بدن در سخنرانی غافل هستند بدون شک بزرگ‌ترین فرصت برای برقراری ارتباط با مخاطب را از دست داده‌اند.

حرکات پر سر و صدا و متلاطم را حذف کنید!

تک تک حرکات بدن ما مسئول انتقال پیام هستند؛ اما این واقعیت تلخ وجود دارد که مدیریت و حذف حرکات بیهوده و گمراه‌کننده و جایگزین کردن حرکات هوشمدانه و منطقی برای سخنرانان غیرممکن است؛ خصوصا که همه این احساسات کاملا ناخودآگاه بروز می‌کنند.

بهترین راه برای مدیریت حرکات دست در سخنرانی، حرکات پا، تکانه‌های سر و به طور کلی زبان بدن درخواست از دیگران برای مشاهده و زیرنظر گرفتن شما هنگام تمرین سخنرانی است. بدون شک یک ناظر هوشیار می‌تواند بخش‌هایی که نیاز به بازبینی دارند را به خوبی یادآوری نمایند. مثلا خیلی از ما عادت داریم به محض عصبانیت یا فکر کردن با مو‌ها بازی کنیم. برخی هم برای کنترل خشمی که دارند دست به جیب می‌شوند و بعضی نیز مدام پاها را به عقب و جلو تاب می‌دهند.

در صورتی که اطراف شما کسی نیست که این حرکات را با دقت و حوصله نظارت کند می‌توانید از تمرین خود فیلمبرداری کنید و سپس فیلم را بازبینی نمایید. هر بخشی که حرکات آن اصطلاحا در سطح هشدار قرار داشت را مشخص کنید و در تمرین بعدی با حذف حرکات پر سر و صدا به ترمیم زبان بدن خود بپردازید.

شما ملزم به استفاده از زبان بدن در هر شرایطی نیستید!

زبان بدن ابزاری کمکی برای تشریح کلماتی است که بر زبان می‌آوریم. آیا هر کلمه‌ای نیاز به تفسیر و تشریح دارد؟! با توجه به این که بسیاری از کلمات در صورتی که در جایگاه واقعی خود به کار برده شوند معنا و مفهوم را به مخاطب می‌رسانند پس بهتر است در استفاده از زبان بدن کاملا گزینشی عمل کنیم.

بهترین را بر هم زدن و از بین بردن تعادل و تعاملی است که معمولا میان بخش‌های مختلف سخنرانی به وجود می‌آید؛ چون حالات صورت، دست و پا، ژست و به طور کلی زبان بدن هر فرد تابع کلماتی است که به زبان می‌آورد. مثلا زمانی که سعی دارید احساس واقعی خود را با چهره نشان دهید لزومی ندارد دستان خود را حرکت دهید و می‌توانید آن را بی‌حرکت کنار خود رها کنید.

هر حرکت، یک سکانس ویدیویی!

همان طور که گفته شد اگر اطرافتان فردی نیست که صفر تا صد مراحل سخنرانی را فیلمبرداری کند و با نشان دادن نقاط قوت و ضعف زبان بدن شما را روشن کند بهترین راه فیلمبرداری هنگام تمرین، با صدای بسته است. هنگام مشاهده فیلم‌ها از خود بپرسید:

• میزان تحرک و استراحت بخش‌های مختلف در طول سخنرانی به چه صورت بوده است؟
• حرکات بدن در حالتی که حرف نمی‌زنید می‌توانند به خوبی احساسات شما را منتقل کنند؟
• چشمانتان به سرعت حرکت می‌کنند و با مخاطب تماس چشمی خوبی دارید؟

تکرار یک حرکت به صورت مداوم نادیده گرفته می‌شود!

همه ما در طول سخنرانی دچار تکرار هستیم. بسیاری از مقدمه‌ها، اشعاری که شاید در خیلی از سخنرانی‌ها بدون استثنا خوانده‌ایم و خاطراتی که مدام برای مخاطبان بازگو می‌کنیم همه و همه نمونه‌هایی از این تکرار هستند؛ اما تکرار در زبان بدن خیلی زودتر از گفتار عادی می‌شود.

فرض کنید در طول پانزده دقیقه اول دستانتان به صورت آزاد کنار بدن قرار دارند. اگر این پانزده دقیقه به بیست دقیقه تبدیل شود احتمال این که این حرکت از سوی مخاطبان نادیده گرفته شود بالا می‌رود. به علاوه برخی از این تکرارها به خودی خود بد نیستند؛ اما وقتی که بیش از حد باشند آزاردهنده خواهند شد.

در سخنرانی، دستان یکی از پرکارترین بخش‌های زبان بدن هستند که معمولا بی‌کار نمی‌مانند. با این حال ترمیم زبان بدن برای این بخش هم ضروری است.

متن‌ها و یادداشت‌ها را به حداقل برسانید

قبلا درباره ضرورت و مزایا استفاده از متون و یادداشت‌ها در سخنرانی صحبت کرده‌ایم. گفتیم که یادداشت در صورتی که به درستی به کار گرفته شود کلید موفقیت سخنرانی است؛ اما از آن جایی که جا به جا کردن و نگاه کردن به این یادداشت‌ها ظاهری سردرگم، مضطرب و گمراه به سخنران می‌دهد و از طرفی نیز او را از مدیریت سایر بخش‌های زبان بدن مثل دست‌ها غافل می‌کند لازم است که یادداشت‌ها را به حداقل برسانیم.

بدون گفتن یک کلمه، حرف بزنید!

بخش دیگری از ترمیم زبان بدن در سخنرانی به مفاهیمی مربوط می‌شود که باید بدون سخن گفتن و تنها با حرکات بدن ما منتقل شوند. برخی از این مفاهیمی که بدون حرف زدن هم به مخاطب می‌رسند عبارتند از:

• لبخند طبیعی و بدون صحنه‌سازی سخنران در طول سخنرانی که نشان از احساس رضایت و اعتماد به نفس او می‌باشد
• بلند کردن دست راست هنگامی که قرار است مخاطبان به پرسشی پاسخ بدهند
• استفاده همزمان اما متضاد از دست‌ها برای نشان دادن مفاهیم متضاد نظیر چاق و لاغر
• خودداری از حلقه زدن و نگاه داشتن دست‌ها از پشت بدن؛ چرا که دستان همیشه باید به حالت آماده و جلو بدن قرار داشته باشند
• سخنرانی خارج از تریبون؛ این عمل به مخاطبان احساس نزدیکی را القا می‌کند چون شما تمام موانع حتی تریبون سخنرانی را برای ارتباط گرفتن با آن‌ها کنار زده‌اید